Uzun yolculuklara çıkanların sağ salim geri dönülmesi için arkasından su dökülür, dualar yapılır, helalleşilir ve eller sallanarak uğurlanır. Bütün bunlar, kaza ve belaların uzak durması, sağ salim geri dönülmesi için bir görev gibi yapılır. Ancak bu güzel dileklerin anlam kazanabilmesi için kişilerin seyahat esnasında gelişebilecek problemler hakkında yeterli bilgiye sahip olması ve gerekli tedbirleri almaları gerekmektedir.
Başta uçak olmak üzere yaklaşık 8-10 saat gibi uzun süreli yolculuklarda hareketsizliğin neden olduğu sağlık problemleri gelişebilmektedir. Bu problemlerin başında bacak toplardamar tıkanıklığı ve bunun neticesi gelişen akciğere pıhtı atılması gelmektedir. Bu problemler ilk olarak, Amerika’ya yapılan uçak yolculuklarını takiben geliştiği saptanmıştır. Uzun süren uçak seyahati sonrası konaklamadan bir süre sonra ani ölümler gelişmiştir. Bu kişilere yapılan otopsilerde bacak toplardamarlarından akciğerlere pıhtı attığı saptanmıştır. Uzun uçak yolculukları sonrası çok sık görülen bu tablo ‘ekonomik sınıf sendromu’ olarak adlandırılmıştır.
Bacak toplardamarında kanı kalbe götüren en önemli mekanizma bacak hareketleri olup, hareketsiz oturur pozisyonda uzun süre kalmak toplardamar içerisinde kanın pıhtılaşmasına neden olacaktır. Toplardamar tıkanmalarını takiben bacak aniden şişer, kızarır ve şiddetli ağrı gelişir. Bazen de hiçbir bulgu vermeden akciğerlere pıhtı atarak, ciddi solunum problemi veya ani ölümle kendisini gösterebilir.
Toplardamar tıkanıklıklarının gelişmesini önleyici tedbirlerin alınması hayati öneme sahiptir. Bunun için, beli sıkan kıyafetten uzak durulmalı, oturduğu yerde bacak ve bilek hareketleri yapılmalı, sıklıkla ayağa kalkıp bir miktar yürümeli ve seyahat boyunca bol miktarda sıvı tüketmelidir. Eğer seyahat eden kimse daha önceden toplardamar tıkanıklığı geçirmişse, varisleri varsa, genetik pıhtılaşma bozukluğu saptanmışsa, doğum kontrol ilacı kullanıyorsa veya kanser tedavisi görmekteyse yüksek riskli olarak kabul edilir. Bu kişiler seyahat boyunca varis çorabı giymelidir. Hatta yüksek riskli bu hastaların kan sulandırıcı iğne kullanılması bu riski oldukça azaltacaktır.
Sonuç olarak, uzun süreli uçak yolculuklarında hareketsizliğe bağlı gelişebilecek ‘ekonomik sınıf sendromu’ ile karşılaşıp ucuza gidilmemesi için basit uygulama ve tedbirleri alması hayati öneme sahiptir. Bindik bir alamete… sonumuz hayrola..
Prof. Dr. İlhan Gölbaşı